Er zijn verschillende stromingen binnen het denken over hoogbegaafdheid. De één gaat uit van een prestatiegericht model, de ander van zijnskenmerken en weer een ander zoomt in op een mismatch tussen onderwijsaanbod en onderwijsbehoefte.
Ik zie hoogbegaafdheid als meer dan alleen een hoge intelligentie of (potentiële) excellente prestaties, ik zie het als een manier van zijn. Een manier van zijn die het beste getypeerd kan worden als “intens”. Deze intense manier van zijn werkt in op allerlei aspecten van de persoonlijkheid en heeft gevolgen voor hoe iemand de wereld beleeft en ermee omgaat. Niet beter of slechter, maar anders.
Op het cognitieve vlak zie je een snellere, complexere manier van denken, een leerhonger in de breedte of in de diepte om dingen te begrijpen, en het volledig kunnen opgaan in interesses.
Niet alleen op cognitief gebied, ook op emotioneel vlak kan iemand intens zijn. Gedrevenheid, een sterk gevoel van rechtvaardigheid, sterke emoties, hoge pieken en diepe dalen, kan iemands natuurlijke aard zijn.
Intensiteit is een kwaliteit – het is de passie die mensen drijft – maar intensiteit kan wel problemen geven als deze niet goed begrepen wordt en er geen passende uitingsvorm wordt gevonden.
Als je veel sneller en meer diepgang wilt dan anderen, hoe zorg je daarvoor zonder een ongeduldige drammer te worden of ontevreden in de wachtstand te leven.
Als je intense woede voelt, hoe manage je dat, zonder je agressief te gedragen?
Het vergt extra inspanning om een goede weg te vinden die recht doet aan jezelf, de ander en de situatie.
In de praktijk wordt intensiteit vaak niet erkend en in goede banen geleid, maar veroordeeld en de kop in gedrukt.
Dat werkt niet. Er ontstaat een gistend, borrelend vat dat regelmatig ontploft.
Bij sommigen zijn de ontploffingen naar buiten gericht in de vorm van schreeuwen, huilen, driftbuien, dingen kapot maken enz.
Bij anderen is de ontploffing naar binnen gericht in de vorm van humeurigheid, depressie en/of angst.
Ik vind modellen als het zijnsluik van Tessa Kieboom, het Delphi model en de visie van Jacobsen inzichtelijk om iemands innerlijke wereld beter te begrijpen. Klik bij materialen om de betreffende modellen te bekijken.
[Blok “Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.” ]
Toch wil ik er voor waken dat definities als rigide keurslijf worden gebruikt en de werkelijkheid plat slaan. Het is niet zo dat ieder intens kind hoogbegaafd is en zich beter gedraagt als hij complex schoolwerk krijgt. Het betekent ook niet dat als iemand niet opvallend nieuwsgierig is, hij niet hoogbegaafd is en dus geen complex schoolwerk nodig heeft. Mensen zijn veel te complex om in hokjes te stoppen en hebben allerlei redenen om zich te gedragen zoals ze doen.
Ik nodig je uit om te onderzoeken in hoeverre je de beschreven kenmerken en eigenschappen in je kind herkent, zodat je zijn belevingswereld en perspectief beter begrijpt en hem kunt steunen om zijn weg te vinden.
Richt je niet op het ‘vaststellen’ of je kind wel of niet hoogbegaafd is, of hij ‘voldoet aan het lijstje met beschreven kenmerken’, dat zet hem vast in een rigide beeld. Gebruik de informatie om je open te stellen voor wat er speelt en in iedere situatie opnieuw zijn beleving en behoeften te begrijpen.
