Luisteren om te begrijpen

Wanneer ‘luisteren om te reageren’ overgaat in ‘luisteren om te begrijpen’, ontstaat echt contact.

Gordon noemt luisteren om te begrijpen “Actief luisteren”; Actief luisteren is zo luisteren dat anderen zich begrepen voelen. Het houdt in dat je je eigen hoofd leegmaakt en je je openstelt voor de beleving van de ander. Je verwoordt de gevoelens/ de beleving van de ander en checkt of je het goed begrepen hebt. Dit lijkt simpel (en eigenlijk is het dat ook), toch liggen een aantal valkuilen op de loer.

Een voorbeeld:  Stel je kind is van school veranderd en voelt zich verloren. Hij komt boos thuis en zegt “Wat een stomme rot school. Er zijn helemaal geen leuke kinderen, ik ga er nooit meer heen!!!!”

Actief luisteren is iets in de trant van : “Heb je zo’n rotdag gehad?”

Thomas Gordon waarschuwt voor de volgende communicatiestops:

1. Geruststellen; “Als je straks gewend bent vind je het vast leuker”;
2. Oplossingen, suggesties aandragen; “Als je nou eens iemand uit je klas uitnodigt om te komen spelen dan raak je wat makkelijker gewend”;
3. Preken / uitleggen; “Iedereen heeft het moeilijk als hij in een nieuwe groep komt. Daar moet je gewoon even doorheen”;
4. Prijzen; “Jij maakt zo makkelijk contact , je zult snel genoeg vriend(inn)en hebben”;
5. Vragen stellen? “Waarom vind je de kinderen zo stom?;
6. Onderzoeken; Wat kan je doen om het leuker te maken?;
7. Waarschuwen; “Als je niet naar school gaat kan je later geen leuke baan vinden”;
8. Afleiden; “Weet je wat, we vergeten school even. We gaan lekker een ijsje eten”;
9. Bekritiseren; “Je zit altijd te klagen”
10. Commanderen; “Stop met zeuren en maak er gewoon wat van”

De impliciete boodschap van deze communicatiestops is dat het gevoel er niet mag zijn. Met actief luisteren ben je met iemand  in alles wat er is en mogen moeilijke emoties er gewoon zijn.

“Ik begrijp dat je boos bent” is geen ‘actief luisteren’; je hebt de aandacht verlegd naar jouw oordeel over zijn beleving. Een bevestigend oordeel kan bovendien zijn beleving extra versterken. Begrijpend luisteren is oordeel loos. Je bent nieuwsgierig naar hoe iemand iets beleeft, zonder oordeel over hoe terecht of onterecht zijn gevoel is.

‘Actief luisteren’ gebruik je als je geïnteresseerd bent in wat er in de ander omgaat, om met hem mee te leven. Als je vindt dat iets onacceptabel is gebruik je geen ‘actief luisteren’; dan gebruik je ik-taal en ben je duidelijk. (wordt behandeld bij sturing geven)

Brené Brown brengt echte aandacht in beeld in haar filmpje Empathy versus Sympathy.

Oefening Spreekrecht verdienen.

Als we luisteren naar de ander zijn we vaak in plaats van op begrijpen, gericht op reageren; of het wel klopt wat de ander zegt, hoe je je gelijk kunt halen etc. De volgende oefening dwingt je om te luisteren om te begrijpen.

Ga een gesprek aan over een onderwerp waar je het over oneens bent. Kies wie begint met vertellen(A) en wie eerst luistert (B)

A houdt de ‘talking-stick’ vast. Hij vertelt zijn visie over het onderwerp.
B verwoordt wat A gezegd heeft.
Als A vindt dat voldoende is weergegeven wat hij heeft gezegd, geeft hij de ‘talking stick’aan B.
B vertelt wat hij te zeggen heeft over het onderwerp.
A verwoordt wat B gezegd heeft.
Als B vindt dat voldoende is weergegeven wat hij heeft gezegd, geeft hij de ‘talking stick’aan A.
Doe dit een paar keer.

Bronnen:

Handleiding Gordon®cursus “Effectief omgaan met kinderen” van Stichting Nederlandse Effectiviteits Trainingen

Luyben, L. & Posthouwer, I. (2019) Smalltalk Survival; Praktische gids voor de gesprekken tussendoor. Ambo|Anthos