Hoe je liegen van je (hoogbegaafde) kind voorkomt

Doel: een veilig klimaat scheppen waarin kinderen zich veilig genoeg voelen om eerlijk te zijn.

Achtergrond.
Er is een verschil tussen liegen en fantaseren.
Voor jonge kinderen lopen fantasie en werkelijkheid nog erg door elkaar. Dit hoort bij de normale ontwikkeling van een kind en heeft niets te maken met liegen. Voor (hoogbegaafde) kinderen met een sterke verbeeldingskracht kan het langer duren voordat ze fantasie en werkelijkheid goed kunnen onderscheiden.

Natuurlijk zijn er ook situaties waarin kinderen willens en wetens de werkelijkheid anders voorspiegelen.
Kinderen liegen om zichzelf te beschermen tegen kritiek, straf en veroordeling. Ze willen onder negatieve consequenties uitkomen. Ze denken dat een leugen de dingen makkelijker maakt voor henzelf en hun omgeving.
Vaak heeft liegen te maken met een laag zelfbeeld en wil degene die liegt zich beter voordoen. Boos worden om een leugen, straf geven of terechtwijzen, versterkt de angst voor afwijzing en versterkt juist de behoefte om te liegen. Zonder veroordeling, zelf eerlijk en duidelijk zijn over de feiten en op ondersteunende manier zoeken naar oplossingen werkt beter.

Werkwijze.

1. Stop met vragen te stellen die gericht zijn op ‘betrappen’.

• “Heb je je kamer al opgeruimd?” als je al weet dat je kind dat nog niet heeft gedaan.
• “Heb jij snoepjes gepikt” terwijl je de snoeppapiertjes achter zijn bed hebt gevonden.
• “Heb je nog huiswerk deze week” als je op magister al lang hebt gezien dat dat zo is.

2. Wees zelf eerlijk en duidelijk over wat je denkt/weet.

• “Ik zie dat je je kamer nog niet hebt opgeruimd. Wanneer ga je dat doen?”
• “Ik heb gemerkt dat je zelf snoepjes uit de kast pakt; dat wil ik niet; laten we eens wat beter onderzoeken hoe we op een goede manier met snoepen om kunnen gaan?”
• “Ik zag op magister dat je nog huiswerk hebt. Wat is je plan?”

3. Als je een fantasieverhaal niet gelooft, reageer in de trant van: “klinkt als een mooi verhaal”. Behandel het als een fantasie, waardeer de creativiteit en nodig uit om verder te fantaseren (zonder sarcasme).

4. Als je denkt dat je kind liegt, reageer in de trant van: “dat klinkt niet echt als de waarheid”. Soms durven mensen de waarheid niet te vertellen omdat ze bang zijn dat anderen boos worden. “Ik vraag me af of ik zo heftig reageer dat je me niet de waarheid durft te vertellen. Laten we even tot rust komen. Straks ben ik beschikbaar als je me wilt vertellen wat er voor jou speelt.”

5. Los het probleem op.
Stel je kind zegt dat hij niet gegeten heeft terwijl jij weet dat hij wel gegeten heeft. Waarom liegt hij? Heeft hij nog honger en mag hij niet eten als hij net gegeten heeft? Zoek naar mogelijke oplossingen om het ‘hongerprobleem’ op te lossen. Is het een manier om aandacht te krijgen? Zoek naar manieren om echt contact met elkaar te hebben.

6. Een andere mogelijkheid is om de leugen te negeren en je kind te helpen de werkelijkheid te onderzoeken.
Stel geïnteresseerde vragen zoals “wat gebeurde er? “verder nog iets?” “hoe voel je je daarover?” Hoe zou je het op kunnen lossen?” enz.
Stel alleen vragen als je werkelijk geïnteresseerd bent in hoe je kind over iets denkt.
Gebruik het NIET om hem te betrappen op een leugen.

Tips en valkuilen.

Ouders die veel bekritiseren, veroordelen en straffen hebben een grotere kans dat hun kind liegt om onder kritiek of consequenties uit te komen. Als je dit herkent werk dan bewust aan een andere manier van opvoeden zonder straffen en belonen en zonder veroordeling en terechtwijzing. Geef op een ondersteunende manier leiding. Laat je kind merken dat je onvoorwaardelijk van hem houdt, wat er ook gebeurt. Kinderen liegen omdat ze bang zijn dat ouders teleurgesteld in hen zijn als ze de waarheid weten.

Benader fouten als kansen om van te leren, zodat kinderen hun fouten niet hoeven te verdoezelen. Door ondersteunend te reageren leer je je kind dat het veilig is om de waarheid te vertellen.

Ouders schieten vaak behoorlijk in de stress als kun kind een leugen of een flauwekul verhaal vertelt. Pas op dat je er niet te zwaar aan tilt. Natuurlijk, ook ik hecht erg aan eerlijkheid. Dit is geen vrijbrief voor liegen, maar een beetje relativering is soms op zijn plaats.
Veel volwassenen liegen zelf ook: over dat Sinterklaas de pakjes op 5 december brengt, over dat ze de trui van een vriendin heel mooi vinden terwijl dat niet zo is, over dat hun kind pas 4 jaar oud is en dus gratis naar binnen mag terwijl het kind al 5 is, enzovoort. “Leugentjes om best wil” en om anderen niet voor het hoofd te stoten komen veelvuldig voor. En ook volwassenen zetten de waarheid wel eens naar hun hand om onder negatieve consequenties uit te komen.
Een leugen wil nog niet zeggen dat je kind voor galg en rad opgroeit. Bestempel je kind niet als leugenaar, maar zie hem gewoon als iemand die een leugen heeft verteld en help hem onderzoeken hoe hij wel eerlijk kan zijn.

Bronnen:

Nelsen,J. , Lott, L. & Glenn, S. (2007) Positive Discipline A-Z; 1001 Solutions to Everyday Parenting Problems. New York: Three Rivers Press.