Doel: ontwikkelen van een groeimindset; procesbegeleiding.
Achtergrond.
In een voorgaande blog (Hoe je je kind helpt faalangst te overwinnen) kwam de mindset-theorie van Carol Dweck aan de orde. Een waardevolle theorie omdat iemands mindset van invloed is op de mate waarin iemand in staat is zijn kwaliteiten te benutten. Ik ben blij te merken dat deze theorie steeds meer bekendheid krijgt. In de praktijk zie ik echter soms ook dat mensen denken een ‘groeimindset’ te stimuleren maar onbedoeld toch een ‘fixed mindset’ voorleven.
Tijd voor verdieping.
Om ‘eruit te halen wat erin zit’ is het volgens de mindset-theorie belangrijk om in plaats van resultaten en eigenschappen te prijzen, aandacht te hebben voor het leerproces. Daar ben ik het volledig mee eens, alleen is het een misvatting dat je automatisch een groeimindset stimuleert als je inzet i.p.v. resultaat prijst. Het levert niks op om de norm “cijfer 10 is goed, cijfer 4 is slecht” te vervangen door de norm “inzet is goed, niet inzetten is slecht”.
Bij beide ga je voorbij aan het werkelijke leerproces.
Inzet is niet het doel op zich. Je kunt je inzetten tot je een ons weegt, maar als je geen vooruitgang boekt dan is het misschien zinvoller om een andere aanpak te kiezen in plaats van met veel inzet hetzelfde te blijven doen (tenzij je het gewoon leuk vindt; ook prima).
Een groeimindset ontwikkelen vergt meer nuance dan inzet prijzen. Het gaat over doelen stellen, bedenken hoe je die doelen gaat behalen, oefenen, je voortgang monitoren, je openstellen voor feedback, je aanpak bijstellen waar nodig, nog meer oefenen, frustratie verduren, volharden en voldoening voelen.
Een groeimindset komt niet van de grond als je wel de ‘juiste’ complimenten geeft maar vervolgens in de stress schiet als je kind blijft zitten of niet op tijd aan zijn huiswerk is begonnen.
Het ontwikkelen van een groeimindset is een levenslang verdiepingsproces waarin ouders en kinderen samen oefenen, mislukkingen de bouwstenen vormen om te ontdekken wat wel werkt, waarin je op zoek blijft gaan naar mogelijke groei en vertrouwen houdt als het lastig wordt.
Werkwijze.
Leg de werking van het brein uit.
Een veel gebruikte metafoor is die van het geitenpaadje: na één keer over gras te lopen veert het gras terug en zie je nauwelijks meer waar je gelopen hebt; hoe vaker je hetzelfde stukje beloopt hoe beter begaanbaar het pad. Dat geldt ook voor verbindingen in je brein. Hoe vaker je iets doet, hoe makkelijker het wordt.
Bruikbare ondersteunende materialen om dit te bespreken zijn:
- Filmpje: Je geweldige brein
- Boek: Het fantastische elastische brein van JoAnn Deak
- Boek: BreinLink voor ouders van Gerjanne Dirksen (inclusief inlegboekje voor kinderen)
Bespreek de “leerkuil”.
Als iets nog niet lukt, kun je je gefrustreerd voelen. Dat hoort erbij en is soms nodig om je grenzen te verleggen. Platform Mindset laat dat in een helder plaatje zien:
Word je samen met je kind bewust van ‘leerkuil-momenten’. Deel je eigen momenten waarop iets nog niet lukte en hoe je je toen voelde. Welke leerkuilen hebben jullie al overwonnen? Wat leerde je? Hoe voel je je als je weer uit de leerkuil geklommen bent en iets overwonnen hebt?
Bruikbaar ondersteunend materiaal om hierover in gesprek te gaan:
Kan jij het verduren als je kind lijdt of gefrustreerd is en nog onder in de leerkuil zit?
In welke situaties gedraag je je als een ‘curling parent’ die alle hobbels gladstrijkt?
In welke situaties kan je zijn worsteling niet aanzien en kijk je weg?
Wanneer lukt het al wel om mee te leven (zonder je te laten meesleuren), vertrouwen uit te stralen en hem aan te moedigen? Hoe kan je ditzelfde doen in voor jou lastige situaties?
Zie mindset als een groeiproces.
Het werkt belemmerend om mindset als een eigenschap te zien (je hebt een ‘fixed’- of een ‘growth’-mindset). In werkelijkheid lukt het je in de ene situatie wel om vol vertrouwen te leren en door te zetten en in een andere situatie twijfel je nog aan jezelf en geef je op.
Word je samen met je kind bewust van de momenten waarop jij of je kind in de groeimindset zit en van de momenten waarop jij of je kind nog in een fixed-mindset schiet.
- In welke situaties, bij welke triggers voel jij je ontmoedigd als anderen iets beter kunnen dan jij? Wanneer lukt het al om je open te stellen om te leren van iemand die iets beter kan dan jij?
- In welke situaties, bij welke triggers word je boos of ga je in de verdediging als iemand kritiek heeft? Wanneer lukt het al om je open te stellen om te leren van kritiek?
- Op welke momenten zet je vol overgave door ook als het nog niet lukt
- …..
Bij Platform Mindset zijn ‘groeikaarten’ te koop die kunnen helpen om over dit onderwerp in gesprek te gaan.
Wees procesbegeleider in plaats van beoordelaar.
Wees je bewust van het verschil tussen “prijzen van resultaat en eigenschappen” en “aandacht voor het proces”. Als je hier nog niet bekend mee bent lees dan “Hoe je je kind helpt faalangst te overwinnen” of het boek Mindset van Carol Dweck. (Nederlandse vertaling: Mindset de weg naar een succesvol leven)
Aandacht voor het proces betekent echter niet dat het resultaat niet meer belangrijk is of dat je goed zit als je inzet prijst.
Aandacht voor het proces betekent dat je overschakelt naar het perspectief van de ander (het kind) en hem zo nodig aanmoedigt een voor hem haalbaar stapje te zetten.
Soms merk ik dat ouders nauwelijks meer iets positiefs durven te zeggen omdat ze niet willen ‘prijzen’. Toch is positieve aandacht helemaal prima; sterker nog, dat hebben ze nodig. Er zijn vele mogelijkheden om positief te reageren en toch een groeimindset te stimuleren (zie genoemde blog). Waar ik hier nader op wil ingaan is het verschil tussen ‘meeleven’ en ‘prijzen van resultaat‘/’beoordelen of je kind iets goed kan’.
Een voorbeeld: Stel je kind is apetrots op zijn mooie tekening en laat hem met een grote glimlach aan je zien. Er is er niks mis met ‘meeleven en samen blij zijn’, zelfs als je je positief uitlaat over het resultaat. “Wow wat prachtig” in reactie op een trotse glimlach van je kind voelt voor mij als meeleven met je kind en is in essentie anders dan het “wow wat prachtig” dat voortkomt uit je beoordeling of het knap is wat hij heeft gedaan of niet (prijzen van resultaat).
“Wow, wat prachtig” in reactie op een teleurgesteld kind dat vindt dat zijn tekening totaal is mislukt, slaat de plank mis, omdat het niet aansluit bij de beleving van het kind (je bent niet overgeschakeld naar zijn perspectief). Hij heeft in dit geval waarschijnlijk meer aan gerichte feedback of belangstellende vragen die hem helpen ontdekken hoe hij kan verbeteren. Als jij het wel prachtig vindt kun je vertellen waarom jij het wel mooi vindt maar nadrukkelijk pas na erkenning van zijn eigen beleving.
Kortom; het ligt genuanceerd. Dezelfde woorden hebben verschillend effect. Het gaat niet om de precieze formulering van een compliment maar om de intentie. Ben je overgeschakeld naar het perspectief van de ander en sluit je aan op zijn leerproces of handel je vanuit je eigen oordelen?
Nog een voorbeeld:
“wow je hebt echt je best gedaan” (prijzen van inzet). Hier geldt het zelfde principe: leef je mee met je kind, en erken je zijn harde werk? (dan stimuleer je een groeimindset) Of geef je je oordeel over dat hij het goed gedaan heeft. In dit laatste geval stimuleer je alsnog een fixed-mindset, al prijs je zijn inzet, omdat je hem afhankelijk maakt van jouw oordeel.
Geef feedback op aanpak, inzet in relatie tot resultaat.
Soms merk ik dat ouders bang zijn om feedback te geven op verbeterpunten omdat ze het zelfvertrouwen van hun kind niet willen ondermijnen. Realiseer je dat wij kinderen geen zelfvertrouwen kunnen ‘geven’. Ze ontwikkelen zelfvertrouwen door grip te krijgen op hun functioneren. Feedback die bijdraagt aan groei kan dus bijdragen aan het ontwikkelen van zelfvertrouwen. Ook hier geldt dat het essentieel is om over te schakelen naar het perspectief van de ander en daar op aan te sluiten in plaats van vanuit je eigen perspectief tips te ‘zenden’.
Reframe gedachten/uitspraken die voortkomen uit een fixed-mindset
“Ik kan het niet” wordt bijvoorbeeld:
- “nu ‘nog’ niet; hoe vaker je het doet hoe makkelijker het wordt”
- “dat betekent dat je nog niet genoeg geoefend hebt”
- “dat betekent dat je nog niet de juiste strategie het gevonden”
- “………”
“Ik heb een 10, Ik ben super goed” wordt bijvoorbeeld:
- “Fijn voor je; dat betekent dat je dit onderdeel al beheerst”.
- “……”
Zoals gezegd is het ontwikkelen van een groeimindset een levenslang verdiepingsproces. Heb jij bruikbare filmpjes, andere materialen of voorbeelden? Inspireer ons door ze in te vullen in het opmerkingen veld.
