Doel: een netwerk rond je kind bouwen.
Achtergrond.
Ik word altijd weer blij als ik op aanvullende handvatten stuit om op te voeden zonder gebruik te maken van straffen en belonen. “Geweldloos verzet”, in het Engels “Nonviolent resistance” genoemd, is zo’n bruikbare methode.
De grondlegger Haim Omer gaat uit van ‘nieuwe autoriteit’. Nieuwe autoriteit is een basishouding. Waar oude autoriteit is gebaseerd op macht, afstand, angst voor straf en geen kritiek duldt, draait het in de nieuwe autoriteit om ouderlijke aanwezigheid en waakzame zorg. Je kunt het gedrag van je kind niet controleren, maar je kan je eigen gedrag wel bepalen. Je kunt welbewust actie ondernemen tegen onacceptabel gedrag, niet door iets af te dwingen met sancties vanuit je macht, maar door je aanwezigheid te vergroten, een strikt standpunt in te nemen tegen bepaald gedrag, dit vol te houden en een netwerk te bouwen van steunfiguren die ditzelfde standpunt consequent bekrachtigen.
De boodschap luidt: “Ik ben niet bereid om op deze manier door te gaan. Het is mijn plicht om alles te doen wat ik kan om het probleemgedrag te stoppen, behalve je fysiek of verbaal aanvallen”.
Geweldloos verzet klinkt misschien passief, maar is het zeker niet. Het vraagt om welbewuste volgehouden actie van de kant van ouders. Het gaat niet om ‘winnen’, maar om een standpunt in te nemen en vol te houden.
De 5 pijlers van Geweldloos Verzet zijn:
- Verbinding.
Bouwen aan een goede relatie.
Verzoeningsgebaren en herstelacties na missers - De-escalatie.
Soms moet je als ouder tegen het gedrag van je kind ingaan, soms moet je een beetje meebewegen. Het gaat om de balans. Een belangrijk aandachtspunt is het herkennen van escalatiepatronen en bewust voorkomen dat conflicten uit de hand lopen door provocaties te weerstaan, geen diensten te verlenen uit angst of omdat het kind dit eist, eigen emoties te reguleren en reactie uit te stellen tot een rustiger moment. “Pick your battles” en “Smeed het ijzer als het koud is” zijn belangrijke motto’s. - Aanwezigheid.
Ouders zijn de ‘hulphersenen’ van kinderen. Daar waar een kind nog niet geïnternaliseerd heeft wat nodig is, verhoog je je fysieke/psychische beschikbaarheid. Bij een kind dat steeds in conflict belandt als het buiten speelt, verhoog je je toezicht zodat je snel kunt inspelen op de situatie en in goede banen kunt leiden. Een tiener die nog niet zelf de discipline heeft om zijn telefoon weg te leggen om aan zijn huiswerk te gaan, lukt dat vaak een stuk beter als iemand aanwezig is of even belt of op een andere manier uitstraalt “ik houd je in de gaten en ik ben beschikbaar voor je”. - Verzet.
Je neemt een strikt standpunt in tegen elke daad van geweld door jezelf of je kind. - Steunfiguren inschakelen.
Hulp inschakelen, een netwerk vormen rond het kind.
“It takes a village to raise a child”.
In de zeer leesbare brochure “Geweldloos Verzet in de opvoeding 2.0” voor ouders, staat de methode helder en beknopt beschreven. De brochure is te bestellen bij De Wiekslag in België. (www.wiekslag.be)
Wie mijn blogs of trainingen/consulten al langer volt, herkent in mijn werkwijze dezelfde pijlers: het bouwen aan goed contact, richten op wat je zelf gaat doen in plaats van wat de ander wel/niet moet doen, je fysieke en psychische aanwezigheid vergroten, doen wat nodig is etc.
Zie bijvoorbeeld mijn blogs over ‘verzet’/ ‘aanwezigheid vergroten’: ‘Merk jij het verschil tussen afdwingen en bij je punt blijven?’ en ‘Twee misvattingen rond ‘positief opvoeden’.
In de opleiding “Geweldloos Verzet en Nieuw Autoriteit” van het Rino kwam ik steeds verrassende aanvullende mogelijkheden tegen die soms nog net weer een stapje verder gingen dan mijn repertoire. Ik ben enthousiast en jullie kunnen daarom de komende tijd nog enkele blogs verwachten gebaseerd op “Geweldloos Verzet en Nieuwe Autoriteit”.
De methode is ook in te zetten bij flink geëscaleerde situaties, met erg lastig gedrag, agressief of destructief gedrag. Het mooie is dat ook sommige reguliere hulpverleningsinstellingen gebruik maken van deze methode.
In deze blog wil ik vooral ingaan op het gebruik maken van steunfiguren. Voor mij is de manier waarop er binnen Geweldloos Verzet gebruik wordt gemaakt van steunfiguren een eye-opener. In mijn begeleiding tot nu toe kwam alleen aan de orde hoe mensen meer hulp van anderen kunnen benutten om wat verlichting te krijgen in hun overvolle programma. Bij Geweldloos Verzet krijgen steunfiguren een veel prominentere rol. Ze zoeken verbinding met het kind, bieden hun steun aan en laten doelbewust weten dat ze zich verzetten tegen onacceptabel gedrag.
Als ouders lange tijd te maken hebben met lastig (agressief of destructief) gedrag van kinderen is het risico dat ze in een isolement komen. Ze willen anderen niet lastigvallen met hun problemen, voelen zich tekortschieten of schamen zich en zijn bijvoorbeeld bang dat zij, hun kind of beiden, veroordeeld worden vanwege het lastige gedrag. De vuile was wordt binnengehouden en hoe langer de problemen voortduren, hoe machtelozer ze zich vaak voelen.
Binnen Geweldloos Verzet wordt er vanuit gegaan dat er een heel netwerk nodig is om een kind goed op te vangen en op te voeden. Het is een illusie om te denken dat je het alleen moet/kan doen. Ouders worden nadrukkelijk aangemoedigd om steun in te schakelen. De ervaring leert dat het bevrijdend werkt om, als er problemen zijn, dit met (zorgvuldig gekozen) steunfiguren te delen. Hierdoor voelen ouders zich minder alleen en worden ze zekerder en daarmee doeltreffender. Steunfiguren blijken doorgaans graag te willen helpen.
Bovendien wordt door het inschakelen van steunfiguren de geheimhouding verbroken. Transparant de problemen bespreekbaar maken is een belangrijk signaal naar het kind. Het markeert dat je het negatieve gedrag niet langer tolereert en er actief iets aan wilt doen.
Werkwijze.
Vorm een netwerk rond je kind. Gebundelde inzet door meerdere personen heeft soms meer invloed dan losse inzet van één persoon. Steunfiguren bouwen aan contact, nemen stelling in en stralen uit: “Je bent belangrijk voor me, ik houd je in de gaten, je kunt bij mij terecht”.
- Wees transparant. Zeg wat je doet en doe wat je zegt.
Doe niets stiekem. Bespreek openlijk met je kind dat je hulp gaat vragen van steunfiguren om de situatie thuis te verbeteren. Nodig je kind uit om eigen helpers te betrekken (beste vrienden of volwassen vertrouwenspersonen). - Maak een relatiediagram
Breng in kaart wie de belangrijke contacten zijn in het leven van jullie gezin (familie, vrienden, buren, docenten/leerkrachten, contacten op de sportclub, de plusklas, etc. - Kies zorgvuldig wie van deze personen je als steunfiguur zou willen vragen.
Een steunfiguur is in staat om contact op te bouwen met je kind en vriendelijk en ferm stelling te nemen tegen negatief gedrag zonder aan te vallen en te diskwalificeren.
Een steunfiguur hoeft niet 24/7 beschikbaar te zijn. Ook kleine gebaren als even een appje sturen, kunnen ondersteunend zijn.
Acties die steunfiguren kunnen doen:- je kind appen, sms-en, bellen, mailen, schrijven of bezoeken
- bemiddelen tussen jou en je kind als jullie een conflict hebben
- Broers of zussen helpen, steunen, iets samen doen, hen een weekend onder hun hoede nemen, enz.
- Naar jullie gezin toekomen als het uit de hand loopt
- In de gaten houden waar je kind uithangt
- Jullie als ouders steunen in jullie voornemen om erg lastig gedrag, het geweld of het gevaarlijke gedrag te stoppen
- Luisteren naar jullie zorgen zonder oordeel of veroordeling
- Taken overnemen, zoals bijvoorbeeld vervoer van de kinderen, oppas in huis zodat jullie iets voor jezelf kunnen doen
- ……..
- Bespreek je zorgen met je gekozen steunfiguren. Vraag ze of ze je willen steunen in het bekrachtigen van de door jou uitgezette lijnen en of ze mee willen denken over mogelijke oplossingen om de situatie thuis te verbeteren.
Leg uit dat het je gaat om een krachtig standpunt in te nemen tegen (fysiek of verbaal) geweld, risicogedrag en antisociaalgedrag en dat jullie als ouders en steunfiguren zelf ten alle tijden fysieke of verbale aanvallen vermijden. - Inventariseer op welke manier de steunfiguren bij willen dragen.
Op welke manier kunnen ze iets bijdragen om te voorzien in ‘ouderlijke aanwezigheid’ (toezicht houden bij risico situaties)
Op welke manier kunnen ze jouw verzet tegen bepaald gedrag bekrachtigen?
Een paar voorbeelden.
Een moeder maakt zich ernstig zorgen om haar dochter die veel blowt. Ze deelt haar zorg met steunfiguur oma. Oma appt haar kleindochter “Ik denk aan je. Ik hoorde van je moeder dat ze zich zorgen om je maakt omdat je veel blowt en ik steun haar daarin. Ik ben er voor je, kom een keer langs. Je hoort bij ons”.
Kind dwingt dingen af met geweld. Vader en moeder zijn gescheiden. Moeder is een begeleidingstraject Geweldloos Verzet gestart en heeft besloten niet meer aan de eisen van het kind tegemoet te komen uit angst voor geweld. Als het kind dreigt om een vaas tegen de muur te gooien als hij zijn zin niet krijgt, zegt moeder kalm en daadkrachtig “Je kunt gooien; ik kan je niet tegen houden, maar ik blijf bij mijn standpunt”. Ze blijft kalm en stevig, waardoor ook haar kind kalmeert. De vader, of een andere steunfiguur, kan bellen met de boodschap “ik ben op de hoogte, ik steun je moeder dat ze niet accepteert dat je geweld gebruikt. Ik ben er voor je en ik geef je niet op”. Hiermee wordt de ‘aanwezigheid’ van vader vergroot zonder fysiek aanwezig te zijn. In dit geval kalmeerde het kind door de ferme vriendelijk houding van moeder maar ook als dat niet zo was geweest en het kind alsnog de vaas kapot had gegooid, kan een steunfiguur dezelfde actie doen.
Een kind gaat niet meer naar school. Om te voorkomen dat de drempel om naar school te gaan steeds hoger wordt, wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het onderhouden van contact. De leerkracht neemt regelmatig even contact op met het kind. In de klas wordt gevraagd wie van de klasgenoten in deze situatie wil helpen. Dat zijn er een flink aantal. Er wordt afgesproken wanneer ouders het huiswerk even ophalen en wanneer een klasgenoot het huiswerk langs brengt en een praatje maakt zodat het kind op de hoogte en betrokken blijft bij wat ze op school aan het doen zijn. Ze sturen een foto van de klas met de lege stoel en appen “Dit is jouw stoel, we houden hem vrij tot je weer terugkomt”.
Een groepje supporters van een Zuid Amerikaanse voetbalclub ging zich tijdenlang te buiten aan vandalisme. Stadionverboden en andere sancties maakten geen verschil; het vandalisme kwam steeds weer terug. Totdat de voetbalclub besloot een netwerk op te bouwen en ‘ouderlijke aanwezigheid’ aan te boren. Moeders werden uitgenodigd om gezamenlijk mee te werken om het vandalisme aan te pakken. Ze werkten graag mee, want ook zij wilden het gedrag van hun kind aanpakken. Alle moeders van de betrokken supporters spraken een video boodschap in waarin ze hun kind toespraken: “Jantje, je moeder hier; ik houd je in de gaten, ik wens jullie een goede wedstrijd toe”. Voorafgaand aan de wedstrijd werden de boodschappen van de moeders op een groot scherm getoond. Het vandalisme nam significant af.
Tips en valkuilen.
Laat het idee dat je het alleen moet doen los.
Toen mijn kinderen klein waren vond ik het eigenlijk te intensief. Ik functioneer het beste in een rustige omgeving met de volle focus op één ding tegelijk. Ik raak gemakkelijk overprikkeld en heb moeite om flexibel in te spelen op uiteenlopende verzoeken die zich tegelijkertijd aandienen. Met twee kleine kinderen werkt het nou eenmaal niet zo dat je je in alle rust met één ding tegelijk kunt bezig houden en eigenlijk was ik in die periode voortdurend overprikkeld (diep respect voor ouders met nog meer kinderen). Ik was aan het eind van mijn latijn en had een kort lontje, maar ik wilde voldoen aan mijn beeld van de goede moeder en vond dat ik het zelf moest kunnen bolwerken. Onze ouders woonden ver weg dus ik vond het te belastend om hen om meer hulp te vragen en omdat mijn kinderen gevoelig waren voor de toon waarop ze werden aangesproken, kon ik ook niet iedere willekeurige oppas inhuren. Dus roeide in met de riemen die ik had. Herkenbaar?
Met voortschrijdend inzicht vind ik dat een gemiste kans. Ik had vast meer genoten van die intensieve fase en was denk ik een leukere moeder geweest als ik meer hulp had durven vragen en had geïnvesteerd in het vinden van de juiste hulp; want die is er natuurlijk wel alleen kost het misschien meer moeite om die te vinden dan voor een gemakkelijk meegaand kind.
Juist als je een intens, gevoelig kind hebt dat nog niet aan zijn trekken komt en zijn rotgevoel afreageert, is het belangrijk om krachten te bundelen en een netwerk om je kind te bouwen. Toch zie ik ook binnen mijn praktijk vaak dat mensen het snel opgeven om de juiste steunfiguren te vinden. Ik gun iedereen de mindset: “It takes a village to raise a child”, de ‘moed’ om hulp te vragen en het doorzettingsvermogen om door te blijven zoeken tot ze de juiste personen hebben gevonden.
Bronnen:
Frans Duintjer; Trainer Geweldloos Verzet RINO ZH
“Ik laat je niet los” (2010) L. Rodenburg, H. Breugem, J. de Tempe in tijdschrift Systeemtherapie, Jaargang 22 Nr. 3. Geweldloos Verzet in de Opvoeding 2.0 Non Violent Resistance Richtlijnen voor ouders,
