Durf jij je echt open te stellen voor de emoties van je kind?

Doel: eerst aanvaarden van emoties en pas daarna je kind iets leren (als dat nog nodig is).

 

Achtergrond.

In mijn praktijk bespreek ik regelmatig de 4 stappen van erkenning, troost, realiteit en grip.

• Erkenning: Je openstellen voor de beleving van je kind;
• Troost: Met troost bedoel ik nadrukkelijk niet “het valt wel mee” of “het komt wel goed”. Met troost bedoel ik normaal maken van de gevoelens die het kind heeft; aanvaarden dat het is zoals het is.
• Realiteit: Neutraal zonder veroordeling de realiteit schetsen, wat mag wel/niet.
• Grip krijgen: oplossingen zoeken, vaardigheden oefenen.

Als een kind overstuur is, verdrietig, boos, bang, zich overweldigd voelt, zich schaamt, zich misdraagt etc. is er sprake van stress. Het autonome zenuwstelsel brengt het lijf in staat van paraatheid  om te vechten, te vluchten of te verstarren.  De gebieden in de hersenen die betrokken zijn bij nadenken en constructief samenwerken zijn minder actief omdat alle energie gericht is op overleven. Een kind is op zo’n stressmoment niet in staat om te leren. Om ontvankelijk te zijn voor leren moet iemand zich veilig voelen, zich gezien en begrepen voelen. Wat een kind op zo’n stressmoment daarom nodig heeft is contact. Contact kalmeert.
Met contact bedoel ik dat je vanuit belangstellend mededogen je even echt openstelt voor de beleving van je kind, met hem bent in zijn gevoel en dat je zijn gevoel aanvaardt.  Contact ontstaat waar ‘luisteren om te reageren’ overgaat in ‘luisteren om te begrijpen’. Als je kind gekalmeerd is, krijgt hij pas weer controle over zijn gedrag, kan hij oplossingen bedenken of oefenen met gewenst gedrag.

Een mooi filmpje dat echt contact illustreert is “Empathy” van Brené Brown.

Omdat ik vaak tegenkom dat de stap van erkenning onvoldoende uit de verf komt of zelfs helemaal wordt overgeslagen wil ik in deze blog ingaan op contact, meevoelen, met je kind zijn in al zijn emoties.

 

Een casus:
Een meisje haalde een onvoldoende voor wiskunde, baalde hier verschrikkelijk van en schaamde zich rot. Ze kwam thuis met een rothumeur. Moeder probeerde haar dochter gerust te stellen, besprak dat een onvoldoende halen niet erg is, dat het slechts betekent dat ze nog dingen te ontdekken heeft en gaf tips. Ondanks moeders kalme en ondersteunende aanpak voelde het meisje zich nog steeds slecht en zocht net zo lang de confrontatie tot ze uiteindelijk in woede uitbarstte en een gat in de muur sloeg.

 

Hoe kan dat nou? Waarom werkt de kalmte en ondersteuning van moeder toch niet kalmerend voor haar dochter? Wat is in deze situatie nodig?

Het meisje ervaart stress. Ze is zelf nog niet in staat om zichzelf te kalmeren en heeft daar nu nog iemand anders (in dit geval haar moeder) voor nodig. Om te kalmeren heeft ze echt contact nodig: Iemand die oordeelloos overschakelt naar hoe zij zich voelt en haar emotie kan aanvaarden zoals die is en met haar is in die emotie. 

 

Werkwijze.

Herken je eigen stress in reactie op de stress van je kind. Waar voel je die in je eigen lijf? Adem diep in, tel tot 10. Laat los. Bedenk dat woede/ onzekerheid/ onrust/ machteloosheid/ frustratie/ vermoeidheid etc. normale gevoelens zijn die komen en gaan. Dat geldt voor jou en dat geldt voor je kind.
Word je bewust of je de situatie nog vanuit jouw perspectief aan het beoordelen bent (sta je aan de rand van de grot naar beneden te kijken – zie filmpje), of dat je contact hebt op gevoelsniveau (met hem in de grot bent – zie filmpje). Als je bezig bent met redden, geruststellen, ellende voorkomen, uitleggen, oplossingen bedenken, corrigeren, en het goede doen om de situatie te repareren of te verzachten, ben je waarschijnlijk nog aan de rand van de grot naar beneden aan het kijken en ben je niet in contact.
Kalmeer eerst jezelf voordat je reageert.

Als je voldoende gekalmeerd bent stel je je bewust open voor contact. Dit meisje voelde zich tekort schieten, ze schaamde zich. Kun je verduren dat ze zich zo voelt, kan je met haar zijn in dit gevoel en aanvaarden/uitstralen dat het is zoals het is?
Duik niet in haar gevoel, laat je niet meesleuren. Laat haar emotie bij haar, maar vang haar op.
Blijf niet hangen in ‘snappen’ met je hoofd, maar maak contact op gevoelsniveau. Bijvoorbeeld non-verbaal: sla een arm om haar heen,  of trek haar op schoot, of leg je hand op haar schouder, of als dat allemaal te veel is, blijf gewoon nabij en wees aanwezig met een open houding/liefdevolle aandacht en zonder iets te willen.
Of zeg bijvoorbeeld dingen als:
“het valt niet mee hè”
“het gaat niet zoals je wilt hè?”
“Je baalt als een stekker hè?”

Richt je niet op wat zij moet doen/voelen/ervaren/ etc. maar op je eigen aanvaarding van haar beleving. Straal bewust uit dat het oké is hoe ze zich voelt en dat jij er bent. Het gaat niet om proberen het goede zinnetje te zeggen (dan ben je uit contact en ‘het goede’ aan het doen); het gaat om overschakelen van je eigen perspectief naar inleven in haar perspectief en aanvaarden van haar emotie.

Blijf reflecteren of je nog ‘samen in de grot bent’ of dat je toch weer ‘boven aan de rand van de grot aan het beoordelen en managen’ bent. Voor sensitieve autonome kinderen zal dat laatste als een rode lap op een stier werken. Kalmeer en stel je weer open voor haar beleving.  Aanvaard haar beleving.

Ik heb het hier over aanvaarden van haar emoties (frustratie, machteloosheid, woede etc) niet over aanvaarden van gedrag (gat in de muur slaan). In andere blogs ga ik dieper in op handelen bij ongewenst gedrag; de genoemde stap 3 “realiteit” en stap 4 “grip”.
Zie bijvoorbeeld “Hoe de wijze van communiceren probleemgedrag beïnvloedt”. of “Hoe om te gaan met sarren en pesten”. 

In deze blog gaat het nadrukkelijk over ‘echt contact’ (erkenning en troost)  omdat ik merk dat het hier in geëscaleerde situaties ondanks alle goede bedoelingen nog vaak aan ontbreekt.

 

Tips en valkuilen.

Gevoelens van ouders en kinderen vermengen gemakkelijk. Haar stress, wordt jouw stress.  Voel mee, maar wees je bewust dat je je niet laat meesleuren, dat je niet zelf in het gevoel duikt.

“Ik snap dat je baalt maar ….” is niet luisteren om te begrijpen maar luisteren om te reageren. je zit nog in je hoofd. Neem de tijd voor erkenning en troost.  Voor echt contact moet je mee die grot in, moet je aanvaarden dat ze voelt wat ze voelt. Pas daarna komt er eventueel ruimte om anders met dingen te leren omgaan als dat nog nodig is.

Thomas Gordon waarschuwt voor de volgende communicatie-stops:

1. Geruststellen: “Als je straks gewend bent gaat het vast beter”.
2. Oplossingen, suggesties aandragen: “Als je je toets meeneemt kunnen we samen kijken wat er mis ging”.
3. Preken / uitleggen: “Iedereen heeft het moeilijk als hij pas op de middelbare school zit. Daar moet je gewoon even doorheen”
4. Prijzen: “Jij bent zo’n slimme meid, jij redt het ook wel met deze onvoldoende”
5. Onderzoeken: “Wat ging er mis?
6. Waarschuwen: “Als je niet op tijd begint dan haal je het niet”
7. Afleiden: “Weet je wat, we vergeten school even. We gaan lekker een ijsje eten”
8. Bekritiseren: “Ja ik vind het niet zo gek, je bent veel te laat begonnen met leren”
9. Commanderen: “Stop met zeuren. Volgende keer zal ik je eerst overhoren voordat je op Netflix mag”.

Sommige van deze reacties lijken best heel vriendelijk en ondersteunend. Toch kunnen ze contact blokkeren als de impliciete boodschap is dat het gevoel niet oké is. Als een kind zich begrepen en gezien voelt kan je daarna waarschijnlijk prima vragen wat er mis ging of helpen oplossingen te bedenken enzovoort. De timing en grondhouding zijn cruciaal. Eerst “connectie” en pas daarna “leren”.

 

Bronnen:

De 4 stappen erkenning, troost , realiteit en grip heb ik overgenomen van Charlotte Visch en staan beschreven in haar boek “De sleutel tot je kind”.

Actief luisteren en communicatie-stops werkt Thomas Gordon verder uit in het boek “Luisteren naar je kind”.