De meest gemaakte fout bij opvoeden

Doel: kind in z’n kracht.

Achtergrond.

Stel: Je ziet ergens erg tegenop, je hebt nog geen grip.
Wanneer voel jij je beter en ga je met meer vertrouwen aan de slag?
In geval van optie A:  Mensen erkennen dat iets lastig voor je is maar vertrouwen er desondanks op dat je je weg wel vindt.  Ze steunen je bij het zoeken naar “Wat werkt wel”
Of bij optie B: Mensen maken zich ernstig zorgen om je en doen heel hard hun best om jou gelukkig te maken
Ik vermoed dat je voorkeur uitgaat naar optie A. Toch is dat vaak niet hoe we met onze kinderen omgaan.

Ouders voelen zich vaak zeer verantwoordelijk voor het welzijn van hun kinderen. Sinds de jaren negentig wordt het in onze maatschappij steeds gebruikelijker om kinderen te beschermen tegen alle mogelijke ellende. De ‘helikopterouder’ heeft zijn intrede gedaan; een ouder die als een helikopter permanent boven een kind zweeft om elke vorm van dreiging af te wenden.
Dat lijkt liefdevol, toch is het niet effectief.
Kinderen hebben bewegingsvrijheid nodig en ruimte om te experimenteren. Door fouten te maken, gefrustreerd te raken en pijn te lijden doen ze ervaringen op waardoor ze leren omgaan met de belemmeringen en risico’s die onherroepelijk op hun pad komen.
Het leven laat zich leren door ervaring.
In onze ijver om ons kind te beschermen en gelukkig te maken, krijgt het soms te weinig ruimte om ervaringen op te doen en zelf zijn weg te vinden.

Dreikurs verwoordt het mooi: “Een geschaafde knie heelt weer, gebroken moed duurt levenslang”.

We realiseren ons soms te weinig dat kinderen voortdurend, in een continu proces, beslissingen nemen over:

• zichzelf; ben ik goed/slecht, (on)bekwaam; doe ik ertoe?
• anderen; zijn ze (on)vriendelijk (on)betrouwbaar?
• de wereld; is het een (on)veilige plek?
• wat ze moeten doen; samenwerken of overleven  (vechten, vluchten, of  verstarren/onderwerpen)

De meest gemaakte fout is dat ouders pijnlijke ervaringen automatisch willen voorkomen zonder bewust stil te staan bij het effect van hun aanpak op de beslissing die het kind over zichzelf en zijn leven neemt. Een pijnlijke ervaring hoeft niet perse een negatieve ervaring te zijn; het kan een bouwsteen zijn om te leren omgaan met het leven.
Stel je kind heeft geen aansluiting bij de kinderen in zijn klas. Dat is niet leuk. Maar is het negatief? Dat hangt af van de beslissing van je kind. Besluit hij dat hij niet deugt en zit hij depressief op de bank, of gebruikt hij de mismatch als aanzet om te ontdekken wie hij is en wat wel bij hem past?

Een belangrijke taak van ouders is niet om alle ellende te voorkomen, maar om betekenis te geven aan de dingen die gebeuren. Een kind zal andere beslissingen over zichzelf nemen als hij voelt dat jij je grote zorgen maakt over zijn gebrek aan vriendjes, dan als je erkent dat hij nog niet de contacten heeft gevonden die bij hem passen, je vertrouwen uitstraalt dat hij zijn weg wel zal vinden en je hem helpt zoeken naar manieren waarop hij wel aansluiting kan krijgen.

Eigenlijk kun je opvoeden beschouwen als een strategisch spel met als doel dat kinderen positieve beslissingen over zichzelf en hun leven nemen.

Het gaat hierbij om de balans zoeken tussen beschermen en loslaten. Met beschermen bedoel ik dat je ingrijpt om ervoor te zorgen dat je kind een positieve beslissing  over zichzelf neemt. Loslaten is beter als hij zelf zijn (soms moeilijke) weg wel vindt.
Te veel beschermen (overbeschermen) heeft het effect dat je kind onvoldoende waardevolle ervaringen opdoet om zelf grip te krijgen. Te snel loslaten resulteert is verwaarlozing; je laat hem aan zijn lot over terwijl hij zelf nog geen grip heeft; hij verzuipt.

Het lastige bij het opvoeden van hoogbegaafde kinderen is dat ze vaak niet goed passen binnen de normale context en je dus genoodzaakt bent om in te grijpen. Je wilt immers dat ze positieve beslissingen over zichzelf gaan nemen en dat gebeurt niet als ze zich een te vreemde eend in de bijt voelen of onvoldoende zinvol bezig zijn. Maar het feit dat er ingegrepen wordt in een bestaand systeem heeft hoe dan ook effect op het zelfbeeld van hoogbegaafde kinderen. Des te meer reden om heel bewust stil te staan bij welke betekenis je toekent aan de dingen die gebeuren.

Werkwijze.

Emoties  van ouders en kinderen zijn vaak erg verweven. Als je kind ongelukkig is voel je dat zelf waarschijnlijk fysiek in je eigen lijf.
Word je bewust van wat het precies is waar je je kind voor wilt behoeden en welke rol je eigen ervaringen hierin spelen?  Was je zelf een onderpresteerder en gun je je kind een betere carrière?  Was je zelf een buitenbeentje en gun je je kind hechte vriendschappen?
Word je bewust van je eigen frustratie, pijn, angst enzovoort en laat los. Als loslaten niet lukt, zoek dan hulp zodat je deze lading niet automatisch doorgeeft aan je kind.

Verleg bewust de aandacht van wat jij wilt, naar de beslissing die je kind over zichzelf en zijn leven neemt.  Bijvoorbeeld:

• Bedenk als je pijn wilt voorkomen, welk effect “Pas op, zo ga je vallen” heeft.  Draagt het bij aan zijn zelfvertrouwen, krijgt hij meer grip, of wakkert het juist angst of afhankelijk gedrag aan? Realiseer je dat hij door te vallen (behalve in levensbedreigende situaties)  waardevolle ervaring opdoet waardoor hij leert zelf controle te krijgen over zijn lijf.
• Als je passend werk wilt bewerkstelligen, bedenk dan bewust welke betekenis je meegeeft. Realiseer je dat de beslissing van je kind over zichzelf leidend moet zijn in je keuze van je aanpak, niet het beoogde werk zelf.
  Stel het lukt nog niet om met school goede oplossingen te vinden voor passend werk.
  Welk effect heeft het op het zelfbeeld van je kind als:
  • jij helemaal gestrest raakt, een enorme berg energie steekt in gesprekken op school en steeds verder gefrustreerd raakt
  • jij erkent dat het nog niet gelukt is om passend werk te vinden, je vertrouwen uitspreekt dat hij zijn weg wel zal vinden en aangeeft dat je hem helpt zoeken tot er goede oplossingen zijn gevonden
  • jij je kind respectvol en vriendelijk uitlegt dat verschillende scholen passen bij verschillende kinderen en dat je denkt dat een andere school beter past bij wat hij wil leren en dat jullie daarom overstappen naar een andere school.

Voel je de verschillen?
Om verwarring te komen: Ik zeg niet dat het niet zinvol is om te streven naar passend werk binnen je reguliere school. Dat kan een uitstekende keuze zijn. Als een kind zich serieus genomen voelt en het duidelijk is dat er gezocht wordt naar goede oplossingen draagt dat bij aan een positieve beslissing over zichzelf, ook als het curriculum nog niet op orde is.
Maar als het verzandt in strijd en wantrouwen dan is minder goed passend werk soms te verkiezen boven een gefrustreerde ouder.
Wees dus alert op de impliciete boodschap die het kind oppikt. 

Realiseer je dat je eerste reactie niet altijd de meest effectieve is. Neem even de tijd om af te wegen of je beschermt of loslaat.
Het is een kwestie van balanceren. De ene keer zal je misschien teveel loslaten de andere keer weer wat teveel beschermen. Zie het als een grillig proces waarin je steeds weer bijstuurt.
Het uiteindelijke doel is dat je jezelf als ouder overbodig hebt gemaakt en je, als je kind volwassen is, alles los kunt laten. Je kind heeft jou niet meer nodig om het leven aan te kunnen (wat uiteraard niet wil zeggen dat er geen liefde en verbondenheid meer is)

Zie opvoeden als een spel.
Welke zet doe jij om ervoor te zorgen dat je kind positief beslist over zichzelf?

Tips en Valkuilen.

Bewust vertrouwen uitstralen is iets anders dan bagatelliseren of zijn nare ervaring wegpoetsen. Erkenning voor zijn worsteling is natuurlijk van belang. Let op het verschil tussen je laten meesleuren door emoties en zelf in je kracht blijven en richting geven.