Hoe je je kind leert afspraken na te komen

Doel: verantwoordelijk gedrag aanleren door kinderen aan hun afspraken te houden.

Achtergrond.

Veel ouders van hoogbegaafde kinderen merken een sterke behoefte aan autonomie bij hun kinderen. Regels worden uitvoerig bediscussieerd. Ze willen meepraten en serieus genomen worden. Ze willen hun eigen weg bewandelen.
Ruimte voor autonomie is belangrijk , maar hoever ga je daarin mee?
Soms moeten ze toch ook gewoon doen wat jij als ouder zegt?

“Ja” en “Nee”.

Met “Ja” bedoel ik dat ook hoogbegaafde kinderen wel degelijk sturing nodig hebben. Ook zij moeten leren om sommige dingen gewoon te doen ook als ze daar helemaal geen zin in hebben, zoals bijvoorbeeld een zinvolle bijdrage leveren aan het huishouden. Zo leren ze verantwoordelijk gedrag. De kunst is om in de manier waarop je afspraken maakt, ruimte te bieden voor hun autonomie en bij het handhaven van de afspraken je te richten op hun groeiproces in plaats van in een machtsstrijd te belanden.
Hier zal ik in deze blog straks verder op ingaan.

Maar eerst wil ik toelichten waar ik op doel met “Nee”.
Soms zetten kinderen terecht vraagtekens bij de door jou opgelegde regels. Veel regels en gewoontes hebben we omdat we het zo gewend zijn en omdat iedereen het zo doet; niet omdat ze direct passend zijn in onze specifieke situatie. Omdat hoogbegaafde kinderen vaak kritische, onderzoekende kinderen zijn, zullen ze regels niet zomaar klakkeloos aannemen (en eigenlijk is dat een prima eigenschap ook al is dat soms nogal vermoeiend). Regels moeten nut hebben. Bij het opvoeden van een hoogbegaafd kind ontkom je er niet aan om regels en gewoontes onder de loep te nemen en te onderzoeken wat het onderliggende doel of behoefte is.
Dat onderzoeken en afstemmen kost tijd en energie. Maar vergeet niet dat conflicten hebben over regels ook tijd kost. Het goede nieuws is dat je, als je op deze manier naar regels kijkt en met respect naar elkaar luistert, een kind heel waardevolle levensvaardigheden meegeeft waar het de rest van zijn leven baat bij heeft.

Zoals gezegd betekent oog hebben voor de behoeften van kinderen absoluut niet dat we hen hun zin moeten geven als ze ergens geen zin in hebben. Ook kritische, eigengereide, onderzoekende, intense kinderen zullen uiteindelijk gelukkiger zijn als ze leren om zich verantwoordelijk te gedragen en afspraken na te komen. Hieronder volgt hoe je op een effectieve manier afspraken maakt en handhaaft.

Werkwijze.

1. Maak afspraken op een rustig moment in een prettig gesprek waarin ieder zijn gevoelens kan uiten.
   Ga bijvoorbeeld in plaats van een huishoudelijk taak op te leggen een gesprek aan over de mogelijkheden waarop het kind kan bijdragen aan het huishouden en laat hem kiezen hoe hij bij wil dragen. Bijvoorbeeld door o.a. de vloer te dweilen.
2. Brainstorm mogelijke oplossingen en kies een oplossing/tijd die voor beiden goed voelt.
   “Bijv.: Voor mij is het belangrijk dat de vloer er netjes uitziet als we zondag bezoek hebben. Wat zou voor jou een goede tijd zijn om  te dweilen?”
3. Spreek een specifieke deadline af tot op de minuut nauwkeurig.
   Kies hierbij een moment waarop je in staat bent om te controleren of de afspraak is nagekomen en met voldoende ruimte om de taak alsnog te doen als het nog niet gebeurd is. Kies dus niet een moment dat je net iets anders te doen hebt.
   Voorbeeld afspraak: zondagochtend 11 uur is de vloer gedweild.
4. Ken kinderen goed genoeg om te weten dat ze zich niet altijd aan de deadline houden. Dweilen staat waarschijnlijk helemaal onderaan op het prioriteitenlijstje. Handhaaf de deadline op ferme en vriendelijke manier. Houd ze verantwoordelijk. Dat houdt in:
   • Houd opmerkingen neutraal en beknopt.
     Als zondag om 11.00 de vloer niet is gedweild zeg je: “Ik zie dat de vloer niet is gedweild. Ik wil graag dat je dat nu eerst even doet”.
   • In antwoord op bezwaren: “Wat was onze afspraak?”
   • Bij verdere bezwaren: NIET praten, ga NIET in discussie, ga NIET overtuigen.
     Zeker hoogbegaafde kinderen zijn heel goed in staat om precies die argumenten te bedenken waar je gevoelig voor bent. Laat je niet verleiden.
     Gebruik vriendelijke non-verbale communicatie: wijs bijvoorbeeld op je horloge, glimlach begrijpend, geef een aai over de bol en wijs nogmaals op je horloge. Heb geduld en vertrouwen.
     Waar het om gaat is dat je vriendelijk uitstraalt dat je verwacht dat hij het alsnog doet. Blijf in contact tot hij aan de slag gaat. Hoogbegaafde kinderen hebben over het algemeen een groot rechtvaardigheidsgevoel; vertrouw daarop.
   • Als het kind gaat doen wat hij moet doen (ook al is het grommend en boos) bedank hem dat hij zich aan de afspraak houdt. Als hij te brutaal is kun je dat op een ander moment bespreken, maar niet nu.

Tips en valkuilen.

Als een vooraf gemaakte afspraak niet concreet genoeg is wordt het handhaven lastig. “zondagmiddag” is te vaag. Als je het kind dan aanspreekt op zijn verantwoordelijkheid is er ruimte genoeg voor discussie (straks…) en als je daar aan begint…….

Vaak verwachten volwassenen dat kinderen hetzelfde verantwoordelijkheidsgevoel hebben als volwassenen en voelen we ons verontwaardigd als kinderen zich niet aan de afspraak houden. In werkelijkheid is het een leerproces. Kinderen zijn meestal helemaal niet geïnteresseerd in de taak die ze moeten doen. De toets, de afspraak met een vriend(in), er goed uit willen zien en dus nog even ….., is vele malen belangrijker. De taak verdwijnt daarmee uit beeld. Dat betekent niet dat ze de taak niet hoeven te doen. Dat moeten ze wel, als je tenminste wilt dat ze verantwoordelijk gedrag leren.  Als je geluk hebt doen ze het uit zichzelf, maar vaak vereist dit de nodige sturing.

De verleiding is misschien groot om vanuit je irritatie te veroordelen en te bekritiseren in plaats van neutraal bij je punt te blijven. Besef dat kritiek uiten, discussie en verzet oproept. Als jij vriendelijk en respectvol blijft en uitstraalt dat je ervan uitgaat dat hij zich alsnog aan zijn afspraak houdt, weet een kind zelf dat het niet klopt als hij zich niet aan de afspraak houdt. Zodra jij hem bekritiseert gaat hij op zoek naar uitvluchten, tegenargumenten enzovoort en verdwijnt het gevoel van verantwoordelijkheid naar de achtergrond.

Heb jij goede ervaringen met deze manier van afspraken maken en doorpakken? Inspireer ons door ze in het opmerkingenveld in te vullen.

Bronnen:

Bron: Jane Nelsen. Teaching Parenting the Positive Discipline Way”.