Hoe je een goede werkhouding ondersteunt

Doel: ontwikkelen van goede werkhouding en het oefenen van executieve functies.

Achtergrond.

Om je schoolwerk naar behoren te kunnen doen heb je executieve vaardigheden nodig zoals bijvoorbeeld langetermijngevolgen overzien, plannen, impulsen beheersen, ongewenst gedrag onderdrukken, zonder uit te stellen aan het werk gaan, en vele andere. Deze zogeheten executieve functies worden in de (pre)frontale cortex van de hersenen aangestuurd. Dit gebied wordt wel het controlecentrum in de hersenen genoemd en is in de pubertijd nog volop in ontwikkeling.

Hoogbegaafde kinderen die in de basisschoolperiode onder hun niveau hebben gewerkt, hebben deze vaardigheden nog minder in praktijk hoeven brengen dan hun leeftijdgenoten. Ze hoefden namelijk geen plan van aanpak  te maken om een voldoende te halen voor een toets omdat ze genoeg hadden aan het even doorkijken tijdens het ontbijt.  Ze hoefden hun impuls om met een vriendje te gaan spelen in plaats van huiswerk te maken niet te beheersen omdat ze er zonder huiswerk ook wel  kwamen. Enzovoort.
Als een hoogbegaafde tiener in het voortgezet onderwijs (of later op de universiteit of in hun werk) zich voor het eerst wel moeten inspannen om goed te presteren, hebben ze soms werkelijk geen flauw idee hoe ze het werk moeten aanpakken. Ook hebben ze vaak niet geleerd om te gaan met stress, frustratie en werkdruk.

Veel mensen zijn geneigd te denken dat het onwil is als een intelligente tiener zijn (school)werk niet goed doet. Vaak is het echter geen onwil, maar onkunde. Ze beschikken niet over de executieve functies die nodig zijn om hun werk goed te doen.

Een (hoogbegaafde) puber heeft een copiloot nodig die met hem meekijkt en hem ondersteunt om de vaardigheden te oefenen die hij nodig heeft; iemand die vertrouwen in hem heeft en zijn vooruitgang ziet.

Werkwijze.

Laat je tiener weten dat het normaal is, ook als je hoogbegaafd bent, om tijd nodig te hebben om een goede werkaanpak te ontdekken als je naar een hoger niveau gaat. Geef aan dat het best zo kan zijn dat niet alles meteen lukt en dat dat ook juist de bedoeling is.
Het vergt veel van iemand om lange termijn doelen te overzien en er zijn veel verschillende vaardigheden nodig om een prettige manier van werken te ontwikkelen die bij hem past. Voorbeelden van vaardigheden die je kunt noemen zijn: overzicht houden, jezelf kalmeren bij stress, inschatten hoeveel tijd iets kost, plannen, prioriteiten stellen, de bedoeling van een taak inschatten, leermethode/ strategie bepalen, enzovoort, enzovoort.

Maak duidelijk dat het normaal is als je tiener sommige van die vaardigheden beheerst en andere waarschijnlijk nog niet en dat het erom gaat om de voor hem lastige vaardigheden verder te oefenen.

Geef aan dat je het belangrijk vindt om betrokken te zijn bij waar je kind mee bezig is en je graag op de hoogte wilt zijn van hoe het gaat. Maak duidelijk dat je niet gaat voorschrijven hoe en wat je kind moet doen, niet gaat controleren en geen sancties gaat opleggen, maar dat je zicht wilt houden op zijn leerproces en daarom een vast bespreekmoment wilt afspreken. Dit bespreekmoment is bedoeld om hem te ondersteunen om grip te krijgen op de dingen die hij nog lastig vindt. Als er geen lastige dingen zijn, volstaat een kort overleg. Als er wel lastige dingen zijn biedt het gesprek de mogelijkheid om te ontdekken wat hem zou helpen.

Kies in overleg met je tiener een geschikte tijd voor een vast bespreekmoment.

Gebruik het bespreekmoment om vooruit te kijken en terug te blikken en niet om jouw aanpak er door te drukken.
Stel belangstellende vragen die je tiener  helpen ontdekken wat zijn doel is, hoe hij het wil aanpakken en hoe zijn eigen leerproces eruit ziet. Bijvoorbeeld:

Vooruit kijkend:

• hoe houd jij zicht op wat je nog aan huiswerk hebt?
  hoe neem je grotere huiswerkopdrachten, die je niet in 1 keer afkrijgt, in je planning mee?
• welke strategie werkt voor jou om….
• wat zijn voor jou goede momenten om aan je huiswerk te werken
• hoeveel tijd heb je denk je nodig om ……. te maken/te leren
• wat helpt jou om ook echt aan de slag te gaan op de momenten die je je hebt voorgenomen
• zijn er vakken waar je hulp bij nodig hebt, en zo ja wat voor hulp, van wie
• ……

Terugblikkend:

• Welke vaardigheden beheers je al?
• In hoeverre is het gelukt om ……
• In hoeverre klopte je inschatting van de hoeveelheid tijd die je nodig dacht te hebben?
• Wat betekende het voor jou toen je je werk niet af had?
• Wat heb je van deze situatie geleerd?
• Wat zou je kunnen doen om ….
• Hoe zou je je voelen als je …..?
• Werkte je strategie …
• Wat werkt goed bij / hoe pak je het aan bij ….(vak wat goed gaat)? Kun je dit toepassen bij …… ( vak dat minder goed gaat)
• Hoe zou je merken dat het beter gaat
• ….

Kies heel bewust voor een  belangstellende en ondersteunende toon en houding in plaats van jouw ideeën op te leggen of te veroordelen. Als je zoon denkt dat hij maar 10 minuten nodig heeft voor een opdracht en jij denkt minstens een uur, laat het hem op zijn manier doen en vraag tijdens het volgende bespreekmoment hoe het is gegaan. Laat het hem ontdekken en zijn conclusies trekken. Jouw toon en houding zijn hierbij van wezenlijk belang.

Tips en valkuilen.

Vertaal een probleem naar een te leren vaardigheid en focus je op het leren van die vaardigheid.

Bijvoorbeeld: Je kind stelt zich afhankelijk op en heeft bij alles jouw hulp nodig.
Trap niet in de valkuil om inhoudelijk heel veel te gaan helpen maar leer je kind in plaats daarvan om zijn strategie te ontdekken Stel: je kind wil dat je hem overhoort en je merkt dat hij nog onvoldoende heeft gedaan om zich de stof eigen te maken. Hij hoopt de stof in zijn hoofd te krijgen door jouw overhoring.
Te leren vaardigheid: leren leren / leerstrategieën ontwikkelen.

Geef aan dat overhoren een prima leerstrategie is om de stof eigen te maken maar dat het jou teveel tijd kost om hem veel  te overhoren. Vraag of hij hulp wil bij het ontdekken van andere manieren om de stof te leren.
Als hij geen hulp wil geef je aan dat je er alle vertrouwen in hebt dat hij een manier vindt die bij hem past en hij er altijd later op terug mag komen als hij wel  informatie wil.
Als  hij wel hulp wil geef je hem informatie over andere manieren waarop hij dingen kan leren en zichzelf kan overhoren en vraag je hem welke manier hij uit zou willen proberen.
Op de website www.lereniseenmakkie.nl en in het boek “Breinlink” van Dirksen en Möller staat hierover veel informatie. Ook zijn er allerlei ondersteunende programma’s beschikbaar zoals www.wrts.nl om  woordjes te leren en te overhoren, www.efaqt.com/nl/om samenvattingen en mindmaps van studieboeken te maken enz.
Door je te focussen op de te leren vaardigheid kun je zonder verwijt grenzen stellen en je focussen op het leerproces.

Voor iedere puber liggen de leerpunten anders. Door samen zicht te krijgen op zijn leerproces help je hem bij het ontwikkelen van zijn controle functies en geef je hem een waardevolle ervaring mee waar hij de rest van zijn leven plezier van heeft.

Hoe ondersteun jij jouw tiener? Inspireer ons door je succeservaringen met ons te delen in het onderstaande opmerkingenveld.