ACT is gericht op het ontwikkelen van psychologische flexibiliteit. In de flexibele modus richt je je op helder krijgen wat voor jou belangrijk is. Je bent aanwezig in het moment, je accepteert wat is, je neemt een observator positie in, je laat je gevoelens toe, je maakt je los uit gedachten en kiest flexibel hoe je wilt handelen.

Meer dan een therapievorm, zie ik het als een levenshouding, als een levenslang proces om steeds weer de flexibele modus op te zoeken.

Je koers helder hebben en handelen zoals je wilt

Bij alles wat je doet, kun je je afvragen “Is het werkbaar?” Met ‘werkbaar’ bedoel ik dat het je dichter bij het leven brengt dat je wilt leiden; ‘onwerkbaar’ brengt je verder af van het leven dat je wilt leiden. Wat voor de één werkbaar is, is dat voor de ander niet.

Bijvoorbeeld: Als je je werk opzegt om meer bij de kinderen te zijn, kan dat een werkbare keuze zijn als het je voldoening geeft en het meer ruimte brengt om in contact met elkaar te zijn. Het kan ook onwerkbaar zijn, als je bijvoorbeeld stopt met werken omdat je vindt dat een goede vader of moeder meer thuis hoort te zijn, maar je je ondertussen gekooid en ontevreden voelt en de hele dag op de kinderen zit te mopperen.

Weten wat belangrijk voor je is en hoe je wilt handelen is één ding, om het ook zo te doen, heb je alle vaardigheden van de flexibele modus nodig.

Je openstellen

Dit kernproces gaat over het besef dat moeilijke gevoelens bij het leven horen. Je kunt niet liefhebben zonder pijn, angst etc. Door je open te stellen voor alles wat je voelt, ook je moeilijke gevoelens toe te laten en er ruimte voor te maken, kun je flexibel kiezen hoe je ermee om wilt gaan. Gevoelens komen en gaan, als een golfbeweging. Juist door ons ertegen te verzetten, raken we vastgehaakt en gaan ze met ons aan de haal.

Ons verstand kan allerlei gedachten en ideeën vormen die onze emoties en gedrag sturen. Dat is de kracht van taal. Taal is niet onze vijand; het heeft ons veel gebracht. Omdat we verhalen kunnen vertellen, hebben we veel waardevols kunnen ontwikkelen. Maar de verhalen die ons verstand ons vertelt, kunnen ons ook van ons pad afbrengen. Bijvoorbeeld als we tegen onszelf zeggen ‘ik kan het niet’ en we het dan vervolgens ook niet meer proberen. Als je vastgeplakt zit aan je gedachten/neigingen enzovoort dan voelt het als de waarheid, de enige optie, maar dat is het niet. Als je met meer afstand naar je gedachten kijkt, merk je dat je een keuze hebt om wel of niet mee te gaan in de automatische reactie.
Losmaken uit gedachten is de vaardigheid om je gedachten en ideeën niet automatisch meer als ‘de waarheid’ te ervaren, maar ze met nieuwsgierige belangstelling op te merken als gedachten die ons verstand ons vertelt, om vervolgens flexibel te kiezen om er wel of niet iets mee te doen.

Aanwezig zijn

Om voluit te leven willen we ons kunnen verbinden met wat we aan het doen zijn en er met onze volle aandacht bij zijn. Dit kernproces is erop gericht om vaardigheden te leren om in het hier-en-nu te zijn.

Je observerende zelf merkt op wat er zich (in je binnenwereld en buitenwereld) afspeelt, dat deel van jou dat merkt welke gedachten en gevoelens er in je opkomen en kiest wat werkbaar is.

Om deze kernprocessen te ontwikkelen zijn tal van ACT-metaforen, -filmpjes en -oefeningen beschikbaar die zeer de moeite waard zijn om in je rugzak mee te nemen.

Bron: Russ Harris (2020) ACT in de praktijk, Hogrefe