Van overleven naar floreren; doorbreken van negatief gedrag bij hoogbegaafde kinderen

Doel: doorbreken van negatief gedrag en vergroten van verbondenheid.

Achtergrond.

Hoogbegaafde kinderen kunnen behoorlijk ontmoedigd raken als het niet lukt om de kloof met hun omgeving te overbruggen. De wereld gaat hen te traag, ze voelen zich niet begrepen, men vindt hen te dominant, emotioneel of betweterig enz.
Een ontmoedigd kind uit dat doorgaans in ineffectief gedrag.
Door het ineffectieve gedrag te leren begrijpen en in te spelen op de onderliggende behoefte, kunnen negatieve patronen doorbroken worden.

Er zijn in hoofdlijnen 4 ineffectieve patronen te onderscheiden waarop ontmoedigde kinderen proberen om alsnog mee te tellen.
Ze zijn uit op:

• Aandacht. “ik tel mee als mensen voor me zorgen en me aandacht geven”
  Iedereen heeft aandacht nodig. Het is een basisbehoefte en daar is niets mis mee. Het wordt pas een ineffectief patroon als kinderen de aandacht gaan opeisen omdat ze denken niet belangrijk te zijn als ze even geen aandacht krijgen.
• Macht. “ik tel mee als ik bepaal”
  Uitingen van dit patroon zijn recalcitrant gedrag, expres het tegenovergestelde doen van wat jij graag wilt, enz.
• Wraak. “ik tel niet mee, dat doet pijn, ik doe anderen hetzelfde aan”
  Deze kinderen voelen zich machteloos en weten niet hoe ze mee kunnen tellen. Het enige wat ze in huis hebben is een ander zich net zo rot laten voelen. Uitingen van dit patroon zijn bijvoorbeeld: pesten, kwetsen, dingen stuk maken enz.
• Met rust gelaten worden.                                                                                                                            Deze kinderen hebben het opgegeven. Ze hebben het gevoel niets te kunnen en willen onder verwachtingen uitkomen. Ze gedragen zich hulpeloos en gaan uitdaging uit de weg.

Werkwijze.

1 = Stop met je automatische reactie.
Gedrag roept gedrag op. Als een kind expres het tegenovergesteld doet van wat jij wilt heb je waarschijnlijk de neiging om de strijd aan te gaan. Als je kind zich heel hulploos en onzeker opstelt zal je misschien geneigd zijn niet te veel van hem te eisen en hem te beschermen.
Automatische reacties houden het patroon in stand.

2 = Richt je op de verborgen boodschap, de onderliggende behoefte.

• Bij aandacht: “Zie me! Betrek me op een zinvolle manier”
• Bij macht: “Laat me helpen, geef me invloed”
• Bij wraak: “Ik heb pijn, erken mijn gevoelens”
• Bij opgeven: “Laat me niet aan mijn lot over. Toon me een eerste stap”. Als ineffectief gedrag voortkomt uit gebrek aan vaardigheden is het natuurlijk het meest effectief om de ontbrekende vaardigheden te leren. Als een kind zijn huiswerk niet maakt, omdat hij het huiswerk niet goed in zijn agenda noteert is het handig om te leren omgaan met een agenda.
  Maar het kan ook voortkomen uit één van bovenstaande ontmoedigde patronen.
  Je aanpak verschilt dus per situatie en is afhankelijk van het onderliggende doel.
• Als het om de aandacht gaat (en hij veel aandacht krijgt als hij zijn huiswerk niet maakt omdat jij hem er steeds aan herinnert), verleg je de focus naar “gezien worden”.
  Bijvoorbeeld door een tijd af te spreken dat jullie gezellig samen aan tafel gaan zitten en jullie allebei jullie eigen werk doen. Andere manieren van gezien worden kunnen natuurlijk ook.
• Als het om macht gaat en hij zijn huiswerk niet doet uit verzet tegen opgelegde taken, zoek je naar manieren om hem mee te laten bepalen. Vraag hem om hulp om het probleem op te lossen.
• Als het voortkomt uit wraak en hij uit is op jouw machteloosheid en frustratie is de erkenning van zijn gevoelens de insteek.
• Als hij opgeeft, denkt het niet te kunnen en onder verwachtingen uit wil komen, is het vooral belangrijk om zelf vertrouwen te blijven houden, het niet op te geven en je te richten op zijn kwaliteiten. Vermijd medelijden maar focus op bemoedigen en het ontwikkelen van een groeimentaliteit. Bied kansen voor succes.

3 = Sluit zo goed mogelijk aan bij de aard van het kind om verdere ontmoediging te voorkomen.   

• Zorg ervoor dat het kind zinvol bezig kan zijn. Bij hoogbegaafde kinderen betekent dat ook voldoende cognitieve uitdaging
• Leid intensiteit in goede banen in plaats van het af te zwakken of te veroordelen.
  Bijvoorbeeld:
• • Zoek bij een beweeglijk kind naar acceptabele manieren om beweeglijk te kunnen zijn i.p.v. af te dwingen dat hij stil moet zitten. Tangles, voldoende sporten, elastiek tussen de stoelpoten om op te jojo-en…
  • Geef een kind met duizend vragen in zijn hoofd een schriftje waarin hij de vragen kan noteren en laat hem op een afgesproken tijd de belangrijkste uitkiezen om te bespreken.

Tips en valkuilen.

Hoogbegaafde kinderen zijn per definitie anders en daarmee is er een grotere kans dat ze zich ontmoedigd voelen. Ze hebben meer steun van jou als ouder nodig om zich goed te voelen over zichzelf.
Trap niet in de valkuil om een ‘normaal kind’ van hem te maken maar ga bewust op zoek naar zijn kwaliteiten en  kracht.
Help hem de kloof met de norm te overbruggen.
Is hij zo gedreven dat hij finaal over anderen heen walst?  Benoem zijn gedrevenheid  als een kwaliteit en “rekening houden met anderen” als een te leren vaardigheid en en ondersteun hem om deze te ontwikkelen.
Gaat de wereld te traag en wordt hij onuitstaanbaar als hij moet wachten en zich verveelt? Zoek naar manieren waarop hij wachttijd constructief kan invullen.
Er zijn onuitputtelijk veel mogelijkheden om intensiteit in goede banen te leiden.
Er is alleen een liefdevolle en ondersteunende bril voor nodig.

Ik ben benieuwd naar jouw manieren om intensiteit in goede banen te leiden.
Breng ons op ideeën door ze in het onderstaande opmerkingenveld met ons te delen.